Szahrisabz, wtedy Kesz, był rodzinnym miastem Timura, mongolskiego wodza i zdobywcy Azji Środkowej, który urodził się w 1336 roku w pobliskiej wiosce. Tu został też pierwotnie pochowany, zanim jego szczątki zostały przeniesione do Samarkandy. Timur wzniósł w Szahrisabz olbrzymi pałac – Ak Saraj (Biały Pałac – przełom XIV i XV wieku), z którego zachowały się tylko dwa pylony, fragment portalu wejściowego. Mierzą po 38 metrów, a za czasów Timura były niemal dwukrotnie wyższe. Patrząc na nie, możemy tylko próbować wyobrazić sobie, jak monumentalną budowlą był pałac. Do naszych czasów dotrwały za to w Szahrisabz piękne budowle sakralne.

Szahrisabz jest dzisiaj niewielkim miastem, położonym 85 km na południe od Samarkandy. Można je zwiedzić wybierając się na jednodniową wycieczkę z Samarkandy. Jedynym środkiem transportu jest taksówka, prywatna lub dzielona (w tym drugim wypadku dobrze jest poszukać towarzystwa już w hotelu). Taksówki odjeżdżają z placyku położonego ok. 200 metrów na wschód od Registanu, można też zapytać o taksówkę w hotelu. Cena za jedną osobę wynosi od 30 do 35 USD, za dwie będzie nieco wyższa, a przejazd trwa około dwóch godzin (droga jest w złym, a miejscami w fatalnym stanie). O drodze do Szahrisabz  piszę w tekście Uzbecy, Tadżycy: przelotne spotkania.

 

Za ruinami pałacu Ak Saraj zaczyna się deptak Ipak Yuli, który prowadzi w kierunku południowym. Tuż za pylonami, na osi pałacu, wznosi się dumnie pomnik Timura. Na drugim końcu deptaka, po prawej, czyli zachodniej stronie znajduje się pięknie zdobiony meczet Kok-Gumbaz (Niebieska Kopuła), wzniesiony w 1434 roku przez Uług Bega. Kopuła meczetu, która podobnie jak kopuły sąsiednich mauzoleów kompleksu Dorut Tilawat runęła w XIX wieku, została odbudowana w połowie ubiegłego stulecia. Kompleks Dorut Tilawat  wznosi się po przeciwnej stronie dziedzińca; w jego skład wchodzą – po lewej –  mauzoleum szejka Szamseddina Kulala z 1374 roku  i – po prawej – mauzoleum Gumbazi Sejidan, podobnie jak meczet wybudowane przez Uług Bega (1438). Nieopodal, po wschodniej stronie deptaka znajduje się kompleks Dorus Siadat z końca XIV wieku z meczetem Hazrat-i Imam. W krypcie na terenie kompleksu Dorus Siadat był pochowany Timur, zanim Uług Beg przeniósł ciało dziadka do Samarkandy, do mauzoleum Gur-i Mir.

 

Na mapie Uzbekistanu Szahrisabz nie jest dla turystów celem tak ważnym i atrakcyjnym jak Samarkanda, Buchara czy Chiwa, ale jeśli macie na Uzbekistan więcej niż tydzień, warto tu zajrzeć. Jedno ostrzeżenie: deptak Ipak Yuli w Szahrisabz to istna patelnia – dosłownie nie ma się gdzie schować przed palącym słońcem, więc zwiedzanie w godzinach południowych i wczesnopopołudniowych stanowczo odradzam, nie tylko w środku lata, ale nawet w końcu września.