Historia Buchary, podobnie jak Samarkandy, liczy ponad dwa i pół tysiąca lat. Pierwszy okres rozkwitu Buchara przeżyła jako stolica państwa samanidzkiego w IX i X wieku, kolejny – w drugiej połowie XVI wieku, jak stolica państwa Szejbanidów, a ostatni – w XVII i pierwszej połowie XVIII wieku jako jedna ze stolic Dżanidów. Z pierwszego okresu świetności zachował się tylko jeden obiekt – mauzoleum Samanidów, większość licznych zabytków Buchary pochodzi z czasów okresów panowania Szejbanidów i Dżanidów.

Najważniejszym obiektem Buchary jest kompleks Po-i-Kalon. Składa się z minaretu Kalon, meczetu Kalon i merdresy Mir-i-Arab. Minaret ma 47 metrów wysokości, został wzniesiony w 1127 roku i stanowił część meczetu piątkowego, zburzonego w 1220 przez armię Czyngis–chana. Meczet Kalon zbudowano w XVI wieku z inicjatywy ówczesnego gubernatora Buchary, którego ambicją było dorównać okazałością meczetowi Bibi Chanum w Samarkandzie. Wewnątrz znajduje się 209 kolumn, a dach pokrywa 288 kopuł. W skład kompleksu wchodzi też Medresa Mir-i-Arab, położona vis-a vis meczetu, wzniesiona w latach trzydziestych XVI wieku. Zdominowana przez dwie ogromne, widoczne z daleka turkusowe kopuły, jest jedną z najpiękniejszych, jeśli nie najpiękniejszą budowlą w Bucharze. Medresa jest wciąż czynna (co ciekawe, była również czynna w czasach ZSRR), z tego powodu wnętrza nie są udostępniane zwiedzającym, można tylko przez kraty zajrzeć na dziedziniec.

 

Najbardziej urokliwym miejscem w Bucharze jest niewielki placyk między medresą Uług-Bega z 1417 roku, medresą Abdula Aziza–Chana (wzniesioną w połowie XVI wieku) i bazarem Toqi Zargaron. Pierwszy raz znalazłam się w tym miejscu, wyszedłszy z gąszczu wąskich, zaniedbanych uliczek od strony wschodniej. Wrażenie było piorunujące: w ułamku sekundy wkroczyłam w inny wymiar, jakbym trafiła do krainy „Baśni z tysiąca i jednej nocy”.  Medresy jako takie nie robią może wielkiego wrażenia, dziedziniec medresy Uług Bega został wręcz zaniedbany, niesamowita jest natomiast przestrzeń między umieszczonymi – ze zgodnie z tradycją – naprzeciw siebie pięknymi fasadami obu medres, z trzeciej strony zamknięta bryłą bazaru, krytą kopułami, za którymi wznoszą się jeszcze kopuły medresy Mir-i-Arab i smukła wieża minaretu Kalon. To jeden z widoków, których się nie zapomina. Warto jednak zajrzeć do obu medres, a także wysupłać kilka tysięcy na wstęp do Muzeum Sztuki Drewnianej w medresie Abdula Aziza-Chana, nie ze względu na ekspozycję, ale efektowne, bogato dekorowane wnętrze dawnej sali modlitewnej.

 

Życie mieszkańców Buchary skupia się wokół Liab-i Hauz – sztucznego zbiornika wodnego, otoczonego roślinnością i knajpkami, w których lubią przesiadywać zarówno mieszkańcy, jak i turyści. Wokół Liab-i Hauzu mieszczą się medresa Kukeltasz z XVI wieku, medresa Diwan Bega i chanaka Diwan Bega (XVII w). Dziedziniec medresy Kukeltasz jest nieco zaniedbany, na dziedzińcu medresy Diwan Bega mieszczą się restauracje. W odległości ok. 200 m na zachód od Liab-i-Hauzu znajduje się jeden z najstarszych budynków  mieście, meczet  Magok-i- Attari. Datowany na IX lub X wiek (z tego okresu pochodzi zachowana fasada), gruntownie przebudowany w XVI wieku, dzisiaj mieści Muzeum Dywanów. Ok. 100 metrów na południe od Liab-i-Hauzu mieści się natomiast siedemnastowieczna synagoga. Tłumnie odwiedzana przez turystów, nie ma klimatu synagogi w Samarkandzie, a od zwiedzających natrętnym tonem żąda się datków, nim zdążą przekroczyć próg.

 

Na wschód od centrum i kompleksu Po-i Kalon, za cytadelą Ark, usytuowany jest Meczet Bolo-Hauz z 1712 roku z pięknym, drewnianym portykiem. Na przeciwko sympatyczna Czajchana Bolo-Hauz, popularna tak wśród miejscowych, jak i turystów, a tuż obok medresy Kosz z XVI wieku. Kilkaset metrów na wschód od meczetu Bolo-Hauz, w parku, znajduje się jedna najstarszych budowli w mieście, maleńkie mauzoleum Samanidów z X wieku, urzekające zarówno prostotą bryły, jak i subtelnością dekoracji.  Po przeciwnej stronie centrum, na wschód od Liab-i Hauzu, mieści się Czor Minor, składająca się z czterech minaretów malownicza budowla, będąca niegdyś bramą wejściową do nieistniejącej już medresy.

Zabytków jest wiele, ale ze względu na małe odległości na zwiedzanie Buchary wystarczy jeden (pełny) dzień.